Dit proefje werd beschreven in de oude uitgaven van CHEMIE 3 havo/vwo (Wolters Noordhof). Gelukkig zag men bij Wolters-Noordhof de fout in en heeft het later hersteld. Het doel van de proef is het elementbehoud te demonstreren.
De serie proeven begint met de reactie van koper met salpeterzuur, waardoor de stof koper verdwijnt. Na een aantal andere reacties, verkrijgt men koperacetaat, die door ontleding weer koper oplevert.
Het voorschrift:
a. In de zuurkast voegt de docent wat koperkrullen
toe aan salpeterzuur. (er ontstaat een blauwe
vloeistof=oplossing van koper(II)nitraat)
b. Je krijgt een beetje van de blauwe vloeistof in een
bekerglas, hierbij doe je natronloog.
(er ontstaat een blauwe drab: bremerblauw=koper(II)hydroxide)
c. Verwarm het bekerglas boven een brander. De inhoud moet even
koken, maar mag niet droogkoken. De ontstane stof heet tenoriet
(=koper(II)oxide)
d. Laat het tenoriet bezinken, decanteer de vloeistof. Voeg
azijnzuur toe.
Er ontstaat een blauwe stof: verdigris (koper(II)acetaat).
Doe hiervan een beetje in een reageerbuis en damp de vloeistof
droog. Sluit de buis af met een propje watten en ga door met
verhitten (de leerling ziet dan langzamerhand een koperspiegel
ontstaan)
e. De kringloop is voltooid
Bij de reactie van koper met salpeterzuur en na het toevoegen van natronloog, ontstaat feitelijk een oplossing van natriumnitraat. Indien het eindprodukt (met azijnzuur en natriumnitraat vervuild koperacetaat) wordt verhit in een reageerbuis, dat afgesloten is met een propje watten, dan is de kans groot dat er een steekvlam ontstaat, waarbij het propje watten, al brandend, wordt gelanceerd.
In de CHEMIEKAARTEN vinden we bij azijnzuur het volgende:
a. Brandgevaarlijk
b. Reageert heftig met sterke oxidatiemiddelen.
Omdat natriumnitraat een sterke oxidator is kunnen we zo'n heftige reactie verwachten.
Een meer veilige variant die in CHEMIE 3 door Wolters_Noordhof is opgenomen, is de methode dat men het verkregen koper(II)oxide eerst laat reageren verdund zwavelzuur. Hierdoor ontstaat een oplossing van koper(II)sulfaat. Door een propje staalwol in deze oplossing te brengen ontstaat langzamerhand een laagje koper op het staalwol.
Een ander variant staat in CHEMIE IN DUIZEND VRAGEN (Uitgave van de RU Utrecht). Hierbij laat men koper(II)oxide reageren met azijnzuur. Het verkregen eindproduct kan nu wel droog worden verhit. Men kan ook uit een potje wat koper(II)acetaat geven en dat droog verhitten. Kijk wel uit voor de vrijkomende dampen!