Deze pagina vermeldt proeven of werkzaamheden waarbij halogenen in gevaarlijke concentraties kunnen vrijkomen.
SOMMIGE MENSEN KUNNEN OVERGEVOELIG ZIJN
VOOR HALOGENEN.
Halogenen kunnen ook in geringe concentraties risico's met zich
meebrengen. Dit geldt ook voor jodium- en broomdamp. Elk proefje
waarbij halogenen gebruikt worden of waarbij halogeendampen
kunnen vrijkomen dient in de zuurkast plaats te vinden.
Van jodiumdamp is het bekend dat het bij overgevoeligheid heftige
en zelfs dodelijke reacties kan veroorzaken.
Het is dus sterk af te raden om leerlingen bloot te stellen aan
halogeendampen. Bovendien zijn de Grenswaarden zeer
laag:
| Halogeentype | Grenswaarden | |||
| Wettelijk mg/m3 | DNEL-inhalatie-lange
termijn-systematische effecten mg/m3 |
DNEL-inhalatie-korte
termijn-systematische effecten mg/m3 |
DNEL-huid-lange termijn-systematische
effecten mg/kg/dag |
|
| CHLOOR* | 1,5 | 0,75 | 1,5 | - |
| BROOM | 0,2 | 0,7 | 0,7 | - |
| JODIUM* | (indicatief) 0,1 (indicatief, 15 minuten) 1 |
0,07 | - | 0,01 |
Bron: Chemiekaarten 2016, SDU-uitgevers, Den Haag
Proeven waarbij jooddamp kan vrijkomen.
Twee proeven die beter in de zuurkast gedaan kunnen worden:
1. De reactie waarbij jodium ontstaat als vast kopersulfaat en
kaliumjodide in een mortier, of anderszijds worden gemengd.
2. De verhitting van een korreltje jood in een reageerbuis, met
als doel, sublimatie te laten zien.
BROOM
Casus (broomdamp):
Enkele jaren geleden werd bij ons op school een kleine
hoeveelheid broom vernietigd (ca 50 ml). Dit gebeurde in de
zuurkast door middel van het voorzichtig toevoegen van een
oplossing van natriumthiosulfaat. Omdat bij deze reactie ook
broomwaterstofzuur ontstaat, moet het verkregen reactieproduct
opgewerkt worden met soda. Al deze handelingen konden veilig in
de zuurkast worden uitgevoerd.
Het was een warme zomerdag en er stond nauwelijks wind. Buiten,
beneden in de patio waaraan het scheikundelokaal grensde was een
buitenschilder bezig met een stukje onderhoud aan het
schoolgebouw. Tijdens de werkzaamheden in de zuurkast kwam een
onvermijdelijke hoeveelheid broomdamp vrij, dat door de
afzuiging veilig werd afgevoerd.
Veilig, dachten wij...........
De broomdamp, dat zwaarder is dan lucht, zakte naar beneden de patio in, waarna de schilder vrijwel onmiddellijk onwel werd. De gevolgen voor deze persoon waren zo ernstig, dat er een ambulance moest komen. Achteraf bleek dat de persoon overgevoelig was voor veel stoffen, waaronder halogenen. De man werd voor enkele weken in ziekenhuis opgenomen. Ook andere mensen waren op het moment van het ongeluk op dezelfde plek. Zij ondervonden geen vervelende gevolgen en maakten slechts melding van een "chloorachtige" geur.
CHLOORGAS
Enkele jaren geleden bepaalden leerlingen in de bovenbouw,
het actief chloorgehalte in bleekwater. Voor deze bepaling wordt
zwavelzuur gebruikt om chloor uit het bleekwater vrij te maken.
Dit vrijmaken van chloor kan pas gedaan worden nadat bij het
titratiemengsel eerst een oplossing van kaliumjodide is
toegevoegd. Hierdoor zal het vrijgekomen chloor onmiddelijk met
jodideionen reageren, zodat er jodium ontstaat. Bij de bepaling
wordt dus feitelijk het vrijgekomen jood bepaald, dat weer een
directe maat is van het oorspronkelijk vrijgekomen chloorgas. Het
gevaar zit hierin, dat als het zwavelzuur direct bij het
bleekwater wordt gedaan zonder tussenkomst van kaliumjodide, er
een flinke wolk chloorgas vrijkomt.
Casus:
Een aantal jaren geleden waren een paar leerlingen voor dit
gevaar gewaarschuwd. De proef werd goed uitgevoerd maar een
calamiteit ontstond bij het opruimen: restanten bleekwater
werden in de gootsteen gedeponeerd, gevolgd door een kleine
hoeveelheid 2 M zwavelzuur: Er ontstond een flinke chloorwolk,
waardoor direct het lokaal ontruimd moest worden.
Vervolgens werden alle kranen opengezet zodat de afvoer goed werd doorgespoeld. De afzuiging in het lokaal deed de rest.
Het is dus belangrijk dat voor elk soort afval, dat bij deze proef vrijkomt aparte afvalvaten neer te zetten: een vat voor titratieafval en zuur (dus geen bleekwater) en een vat voor resten bleekwater.
Hieruit blijkt ook de noodzaak van de aanwezigheid van gasmaskers voor degenen (TOA en docent) die bij dit soort calamiteiten in het lokaal blijven om daar de zaken af te wikkelen.
Casus:
Vanwege een slecht werkende zuurkast heb ik chloorgas ingeademd.
Naas geïrriteerde slijmvliezen, kreeg ik
ademhalingsmoeilijkheden (druk op de borst) en moest vervolgens
de hele middag, ter observatie in het ziekenhuis blijven. Dit
was nodig omdat er grote kans bestond dat er longoedeem zou
optreden.