Zoals bekend behoort kaliumpermanganaat tot de sterke oxidatoren dat heftige reacties kan geven wanneer het als vaste stof wordt gebruikt. Daarom is het noodzakelijk om experimenten goed met leerlingen te bespreken alvorens zij aan de slag gaan.
De casussen die hier worden besproken hebben betrekking op eigen onderzoek van leerlingen of EXO. De leerlingen hebben natuurlijk wel ervaring met het werken met deze stof maar dan alleen als het opgelost is. De reacties verlopen dan in het algemeen rustig. De meeste experimenten in diverse methodes zijn veilig genoeg voor leerlingenpractica. Het probleem doet zich echter voor als leerlingen meer zelfstandig werken. Vaak omdat zij (nog) niet beschikken over laboratoriumervaring is het mogelijk dat door het verkeerd opvolgen van een voorschrift gevaarlijke situaties kunnen ontstaan.
CASUS: Oxidatie van ethanol.
Leerlingen hadden tijdens hun EXO een suggestie gekregen om
alcohol in wijn te oxideren. De leerlingen werkten dit uit, en
lieten hun berekening controleren. Daarna gingen zij aan het werk:
.....Na drie filtraties hebben we 200 ml lichtroze wijn. We
voegen nu 10 ml H2SO4 toe en vervolgens
een ruime hoeveelheid KMnO4: 20 g.
Alles zit bijelkaar in een erlenmeyer van 500 ml. We zien dat
het brouwsel gaat schuimen en het wordt bruin. Ook komt er bij
de reactie veel warmte vrij: het proces is behoorlijk exotherm!
De substantie blijft maar borrelen en verspreidt een geur van
rotte appeltjes.........
CASUS: Bereiding van zuurstof.
Tijdens de uitvoer van een EXO gaat een leerling zuurstofgas
maken, ze hanteren het volgende voorschrift:
..In een reageerbuis met zijtuit wordt via een druppel-trechter
waterstofperoxide (H2O2 aan een KMnO4-oplossing
toegevoegd...
De leerling heeft vast KMnO4 genomen in plaats van de
KMnO4 -oplossing. De reageerbuis ontploft, met als
gevolg: oogletsel. De leerling is behandeld in het ziekenhuis.
Deze bijdrage is van Hans Haarstra, Hogeschool van Utrecht.