Bens Lⁱ_nk_e Soep!

Deze pagina's zijn een verzameling van allerlei proeven en situaties binnen het onderwijs in de natuurwetenschappen (laboratorium of school) die op één of andere manier gevaarlijk zijn en waarbij het de moeite waard is om af te vragen of het nog langer verantwoordelijk is om deze proeven of werkzaamheden uit te voeren of te doen uitvoeren.
Anderzijds kunnen sommige proeven wel veilig uitgevoerd worden als er afdoende maatregelen worden genomen.

Heb je zelf informatie voor deze pagina. B.v., heb je zelf of ken je iemand die vervelende ervaringen heeft meegemaakt tijdens het uitvoeren van een experiment. Of zijn er wel eens ongelukken gebeurd die jij, je collega of anderen hebben meegemaakt tijdens een scheikundig, natuurkundig of biologisch experiment. Laat het mij dan weten. Zie voor de contactgegevens onderaan

Auteur en samensteller,

Ben Dijkhuis
19 september 2008
(Laatste update: april 2019)

Tot nu toe zijn de volgende items verzameld:

Ammoniumdichromaat
Over het gebruik van deze stof is veel discussie. Niet alleen vanwege het feit dat de stof als kankerverwekkend bekend staat, maar ook vanwege de aanwezige acute gevaren. Er zijn scholen waar de scheikundeafdelingen proeven met deze stof hebben geschrapt.
In dit artikel zijn een aantal zaken op een rij gezet

(Met dank aan T.M. Pal, bedrijfsarts Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (N.C.v.B))

Werken met chemicaliën tijdens zwangerschap.
Het ARBO-besluit doet een duidelijke uitspraak over het werken met chemicaliën tijdens zwangerschap.

Veresteringen met azijnzuuranhydride
Toepassing van azijnzuuranhydride bij veresteringen is niet helemaal zonder risico en kan voor verrassingen zorgen.

Proeven/werkzaamheden waarbij halogenen vrij kunnen komen.
Bij sommige werkzaamheden of experimenten kunnen, voor de gezondheid schadelijke, hoeveelheden chloor, broom of jood vrijkomen.

Proeven met chroomzouten.
Naast de acute giftige eigenschappen van chroom(VI)-zouten (b.v. chromaten en dichromaten) is het bekend dat deze stoffen bij langdurig gebruik zeer schadelijk kunnen zijn. Inademing kan kanker veroorzaken.

Proeven met vacuum.
Als er eenvoudige voorzorgsmaatregelen worden genomen, dan kan er veilig met vacuum worden gewerkt.

(Met dank aan Alex Kroes, Occupational Safety & Hygiene (SIC-ASE) Shell Research & Technology Centre, Amsterdam).

Verbranding van witte fosfor.
Als er niet zorgvuldig met witte fosfor wordt omgegaan, kan dit leiden tot risicovolle situaties.

Koperkringloop.
Pas op voor de vorming van nitraten gedurende dit experiment.

Alkalimetalen en water.
Kijk uit voor wegspattende stukjes natrium of kalium. Een veiligheidscherm biedt niet altijd voldoende bescherming. Gevaren door vorming van waterstofgas. Peroxidevorming op kalium en explosiegevaar!

Infraroodlamp maken van een strijkijzer.
Pas op voor aluminium strijkijzers!

Thermietreactie.
Een heftige redoxreactie die niet risicovrij is.

Werken met loog.
De gevaren van oplossingen van natrium- of kaliumhydroxide worden vaak onderschat.

Kaliumpermanganaat.
Pas op bij het gebruik van vast kaliumpermanganaat bij sommige reacties.

Gasbereiding met het toestel van Kipp.
Oppassen met een glazen toestel waarmee gassen worden bereid.

Koeienogen mogen niet meer!
Een mededeling van de Inspectie van Gezondheidsbescherming, Waren en Vetinaire zaken.

Bloedprikken in de klas.
Besmettingsrisico voor AIDS en Hepatitis? Er bestaat geen wettelijk verbod op bloed prikken in de klas. Maar strenge hygiënische regels zijn noodzakelijk.

(Met dank aan Hans Haarsma, Hogeschool van Utrecht).

Kaliumchloraat.
Is het veilig om in de klas demonstratieproeven te doen met kaliumchloraat? Drie pagina's over kaliumchloraat in de schoolpraktijk. Een forse verzameling aan feiten en meningen.

(Met dank aan Alex Kroes, Occupational Safety & Hygiene (SIC-ASE) Shell Research & Technology Centre, Amsterdam).

Peroxiden in ethers.
Het is bekend dat in ethers kleine hoeveelheden peroxiden kunnen ontstaan, waardoor in bepaalde omstandigheden een grote kans op explosie bestaat.

Ontsteking op afstand.
Een zeer berucht fenomeen in laboratoria waar met lichtontvlambare vloeistoffen wordt gewerkt. Ontsteking op afstand vindt plaats als er een dampspoor van de betreffende stof in contact komt met een ontstekingsbron (vonk, vlam of heet voorwerp).

Buskruit in de klas.
Is het wel zo verantwoord om proefjes met buskruit in de klas te doen?

Corrosieve gassen in gasflessen en lecture bottles.
Corrosieve gassen in gasflessen en/of lecture-bottles kunnen bij langdurig opslag aanleiding geven tot gevaarlijke situaties.

Fluorwaterstofzuur.
Fluorwaterstofzuur of waterstoffluoride op de middelbare school? Verkeerd gebruik (of zelfs het morsen!) van deze stof kan levensgevaarlijke situaties doen ontstaan.

Pikrinezuur.
Zorgvuldigheid is van belang als men met pikrinezuur werkt. De stof is erg giftig en bovendien moet het altijd vochtig of nat worden opgeslagen, want: IN DROGE TOESTAND IS PIKRINEZUUR ZEER EXPLOSIEF!!!.

Kookvertraging.
Kookvertraging is een plotseling kookverschijnsel dat optreedt als een vloeistof tot boven het kookpunt wordt verwarmd. Het kookproces treedt meestal onverwacht op, zodat dit kan leiden tot ongewenste, onveilige of zelfs gevaarlijke situaties.

Proeven met onder- en overdruk
Dat er proeven zijn, die ondanks hun eenvoud, toch risico's met zich meebrengen, wordt hier bewezen. Twee experimenten, die tot een gevaarlijke situatie hebben geleid, n.l. de PET-raket en de ammoniakfontein.

Natriumfluoride in zelfmaak-tandpasta.
Het is niet verstandig om in het kader van het scheikundeonderwijs zelf tandpasta met NaF te laten maken wanneer er géén garantie bestaat dat de leerlingen de tandpasta niét meenemen.

(Met dank aan mede-auteur, T.M. Pal, bedrijfsarts Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (N.C.v.B.))

Voor meer belangrijke informatie over veiligheid in het Voortgezet Onderwijs:

• Arbocatalogus-VO (Voion)
• Veilig Practicum (Voion, NVON)

Disclaimer

De auteur van de pagina's van deze website, aanvaardt geen aansprakelijkheid inzake de gevolgen van eventuele onjuistheden met betrekking tot de inhoud van de artikelen van deze website.